19. października obchodzimy Międzynarodowy Dzień Mediacji. W przeddzień święta popularyzującego alternatywne metody rozwiązywania sporów Wydział Prawa i Administracji Akademii Łomżyńskiej oraz działające przy uczelni Centrum Mediacji zorganizowały praktyczne warsztaty i panel dyskusyjny, gdzie tematem przewodnim była tzw. mediacja rówieśnicza. W wydarzeniu udział wzięło blisko trzystu uczniów szkół ponadpodstawowych.
Otwierający wydarzenie Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Akademii Łomżyńskiej, dr Paweł Zając, akcentował, że „mediacja wydobywa z konfliktu pozytywne elementy”. To szansa, aby strony konfliktu wentylowały negatywne emocje i szukały nici porozumienia. Ze statystyk Sądu Rejonowego w Łomży jasno wynika, że mediacja jest skutecznym narzędziem ale tylko w określonych przypadkach. - W roku 2022 zawartych zostało w naszym sądzie 120 ugód mediacyjnych w sprawach rodzinnych. Dla porównania w analogicznym okresie zawarta została zaledwie jedna ugoda mediacyjna w sprawach gospodarczych. Skuteczność mediacji zależy od rodzaju postępowania - mówiła sędzia Ewa Kłapeć-Kalinowska, prezes Sądu Rejonowego w Łomży. Ten fakt, korzystając z praktycznej i teoretycznej wiedzy psychologa, wyjaśniała dr Monika Surawska z Akademii Łomżyńskiej: - Tam, gdzie konflikt dotyczy naszej najbliższej rodziny i naszych bardzo osobistych emocji, to nawet walcząc z sobą potrafimy jednocześnie walczyć o siebie nawzajem, chcemy się porozumieć, bo mamy zachowane wspólne wspomnienia bycia rodziną. Mediacja stwarza potrzebną nam neutralną przestrzeń do rozmowy, wysłuchania siebie, spojrzenia na sprawę z perspektywy drugiej osoby. Sprawy gospodarcze nie dotyczą silnych osobistych emocji, ale rzeczy zewnętrznych, przedmiotów, finansów. Wolimy tego typu tematy i wynikające z nich spory powierzać pełnomocnikom, sądom - mówiła dr Monika Surawska.
Adwokat Dariusz Mieczkowski i radca prawny Maciej Lewandowski (Wicedziekan Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Białymstoku) podkreślali, że rolą dobrego i rzetelnego pełnomocnika jest wyjaśnienie swojemu klientowi jakie korzyści płyną z mediacji. Mediacja jest szybsza, tańsza i pozwala zwaśnionym stronom samodzielnie wypracować porozumienie. Agnieszka Jankowska, kierownik Zespołu Kuratorskiej Służby Sądowej Sądu Rejonowego w Łomży, podkreślała, że „mediacja daje szansę, aby zobaczyć, że konflikt to nie tylko tupanie nogą, ale także rozmowa i zrobienie jednego kroku do tyłu”. Mediacja nigdy nie eskaluje konfliktu, a dobry mediator tworzy neutralną przestrzeń do porozumienia. Inaczej to może wyglądać, gdy konflikt rozstrzygany jest na wokandzie sadowej, a emocje zwaśnionych stron - jak mówiła sędzia Ewa Kłapeć-Kalinowska - bywają wtedy tak silne, że nawet solidne ściany i sufit sali sądowej „wydają się papierowe”.
Debatę z ekspertami reprezentującymi wymiar sprawiedliwości, samorząd prawniczy, mediatorów, służby mundurowe i służby więzienne prowadziła radca prawny dr Magdalena Taraszkiewicz z Akademii Łomżyńskiej.
O mediacji
Historia polskiej mediacji sięga dwudziestolecia międzywojennego. Ideę tzw. „sprawiedliwości naprawczej” formułował profesor Leon Petrażycki. Myśl została podjęta po transformacji ustrojowej, a pilotażowy program dotyczył mediacji pomiędzy nieletnimi sprawcami czynu. Wkrótce mediacja była stosowana także na gruncie spraw rodzinnych (np. rozwody, podział majątku), gospodarczych (np. prawo do znaku towarowego, zapłata), pracowniczych (np. odszkodowanie, przywrócenie do pracy). W 2016 roku do Kodeksu postępowania cywilnego dodano rewolucyjne zapisy dotyczące mediacji. Nakładają one na sądy obowiązek informowania stron postępowania o alternatywnych metodach rozwiązywania sporów: mediacja, negocjacja, arbitraż. Kodeks podzielił mediatorów na „stałych” (ich listy zgłaszają sądy, pełnią oni w sądach dyżury, a mediacje sądowe są kierowane do nich w pierwszej kolejności) oraz „zwykłych” (ich. listy mogą tworzyć np. uczelnie, są one upubliczniane na stronach sądów). W USA, które są kolebką alternatywnych metod rozwiązywania sporów, mediacja, negocjacja, arbitraż były odpowiedzią na zakorkowany dostęp do wymiaru sprawiedliwości. Słusznie uznano, że przewlekłość systemu narusza konstytucyjne prawa obywateli. Amerykański eksperyment okazał się niezwykle udany. W niektórych stanach do 80 proc. spraw cywilnych rozstrzyganych jest na drodze pozasądowej. Również w Polsce widać objawy nowej fali. Do mediacji może kierować strony sporu sąd, ale obywatele mogą z niej korzystać także samodzielnie, na drodze przedsądowej. W ten sposób odciążają zapracowane sądy powszechne. Mediacja opiera się na pięciu filarach: dobrowolności, bezstronności, neutralności, akceptowalności i poufności postępowania mediacyjnego.
Popularyzowanie tematyki mediacji
Studenci Prawa Akademii Łomżyńskiej Tomasz Sikorski, Izabela Krowiak, a także mediator i nauczyciel akademicki, Dominika Talarczyk, zaprezentowali na scenie auli akademickiej tzw. mediację rówieśniczą. To taki rodzaj mediacji, gdzie w rolę mediatora wciela się uczeń cieszący się szacunkiem i poważaniem społeczności szkolnej, przeszkolony przez zawodowego mediatora do tej roli. Przedstawiona przez studentów scenka mediacyjna dotyczyła konfliktu na tle wyborów do samorządu szkolnego, gdzie w tle stawiane były zarzuty oszustwa wyborczego i naruszenia dóbr osobistych poprzez pomówienie.
Studenci Prawa Akademii Łomżyńskiej takich symulacji mediacji mają na swoim koncie już całkiem sporo. W ten sposób popularyzują temat alternatywnych metod rozwiązywania sporów, ale także działające w Akademii Łomżyńskiej od 2018 roku Centrum Mediacji.
- Alternatywne metody rozwiazywania sporów będą zyskiwać na popularności, a naszą rolą, jako młodych ludzi, jest przybliżać te tematy uczniom. Daje nam to sporo satysfakcji, bo wiemy, że przykładamy rękę do odciążenia wymiaru sprawiedliwości i kreowania społeczeństwa bardziej otwartego na dialog i porozumienie - mówili studenci Iza Krowiak i Tomasz Sikorski. Ich aktorskie i merytoryczne umiejętności, profesjonalne odegranie scenki mediacyjnej - zyskały aprobatę młodzieży szkolnej, wzbudzając momentami uśmiech na twarzach, ale też refleksję o źródłach młodzieżowych konfliktów i szansach na ich ugodowe rozwiązywanie. - Działające na naszej uczelni Centrum Mediacji jest takim miejscem, gdzie tworzy się ta nowa przestrzeń do rozwoju tzw. ADR (Alternative Dispute Resolution) - mówili studenci Tomasz Sikorski i Iza Krowiak.
A Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Akademii Łomżyńskiej, dr Paweł Zając, dodawał: - Chcemy rozpowszechnić wśród młodych ludzi ideę i narzędzie sprawiedliwego rozwiązywania sporów, wspierać postawę otwartości, dialogu.
Centrum Mediacji Akademii Łomżyńskiej kieruje dr Katarzyna Jurewicz-Bakun, która wspólnie z dr Ewą Jakubiak, Prodziekanem Wydziału Prawa i Administracji, przygotowały i ogłosiły podczas warsztatów i debaty eksperckiej dedykowany młodym ludziom konkurs na symulację postępowania mediacyjnego pt.: „Mediacja rówieśnicza sposobem na rozwiązanie konfliktu bez przemocy”.
