Z Suwałk, Łomży, Wysokiego Mazowieckiego i Białegostoku przyjechali do Państwowej Wyższej Szkoły Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży uczestnicy pierwszej edycji konkursu „Konstytucje państw europejskich”. Łącznie sześćdziesiąt siedem osób, wśród których przeważali licealiści, ale składający się z dwudziestu pytań test pisali także studenci drugiego roku prawa z Uniwersytetu w Białymstoku. Dziewięciu finalistów odpowiadało dodatkowo z wybranego przez siebie zagadnienia konstytucyjnego przed komisją konkursową, liczyło się oryginalne ujęcie tematu, elokwencja i wiedza. Najlepszy okazał się Mateusz Tyszka z I Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży, uczeń drugiej klasy o profilu społeczno-ekonomicznym. – Konstytucja nie tworzy stanu faktycznego, lecz jest wyrazem obowiązujących norm społecznych. Jeżeli kraj nie posiada silnej kultury politycznej, to w sposób nieunikniony narastają problemy natury społecznej – twierdzi zwycięzca konkursu.
Na podium obok Mateusza Tyszki stanęli Julia Urbanowicz z I Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Konopnickiej w Suwałkach (II miejsce) oraz Martyna Matysek z Uniwersytetu w Białymstoku (III miejsce). Podróże kształcą. Przekonała się o tym Julia Urbanowicz, która dwa lata temu odwiedziła Pragę i poczuła, że jest czechofilem, do tego stopnia, że zaczęła uczyć się języka południowych sąsiadów Polski, a konstytucję Republiki Czeskiej ma w małym placu. Jest uczennicą pierwszej klasy, a w rywalizacji o konkursowe trofea: tablety, słuchawki, vouchery, pokonała starszych od siebie kolegów, licealistów oraz studentów.
– Drugie miejsce mnie satysfakcjonuje, jeszcze bardziej polubiłam Czechy – żartuje nastolatka. Przed Mateuszem Tyszką już niebawem kolejne wyzwanie, czyli Olimpiada Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym organizowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. – Łomżyński konkurs był trudny, to dobry trening przed rozszerzoną maturą z wiedzy o społeczeństwie – mówi Mateusz.
Konkurs „Konstytucje państw europejskich” składał się z dwóch etapów. W pierwszym młodzież odpowiadała na dwadzieścia pytań: połowa z nich dotyczyła polskiej konstytucji, pozostałe konstytucji kraju, który został wybrany przez ucznia lub studenta. Do wyboru było siedem krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz Szwajcaria, jako reprezentująca unikalny system parlamentarno-komitetowy. Młodzież najczęściej wybierała konstytucję Francji oraz Niemiec, sporadycznie Finlandii i Szwajcarii. – Szwajcarska konstytucja jest niesamowicie pogmatwana i skomplikowana – twierdzi Oskar Nosalik z I LO w Łomży, który jednak postanowił się z nią zmierzyć, a w przyszłości chce studiować prawo.
Do drugiego etapu konkursu trafiło dziewięciu finalistów, którzy przed komisją w składzie: prof. Joanna Salachna, dr hab. Krzysztof Prokop, dr Łukasz Buczkowski i prezydent Łomży Mariusz Chrzanowski, referowali wybrane przez siebie zagadnienie konstytucyjne. – Poziom uczestników był bardzo wyrównany, zwłaszcza pomiędzy pierwszym a drugim miejscem – komentuje przewodnicząca komisji konkursowej prof. Joanna Salachna z Wydziału Nauk Społecznych i Humanistycznych PWSIiP. A dr Anna Ostrowska, pomysłodawczyni konkursu, tłumaczy, że wszystko zaczęło się od Monteskiusza, którego teza o trójpodziale i ograniczeniu władzy ukształtowała systemy demokratyczne wielu państw: parlamentarno-gabinetowe (Wielka Brytania, Włochy, Hiszpania, Polska, Czechy, Dania, kraje Beneluksu), parlamentarno-kanclerskie (Niemcy), parlamentarno-komitetowe (Szwajcaria) oraz prezydenckie (USA, Brazylia, Meksyk).
Francuski filozof epoki Oświecenia w traktacie „O duchu praw” wydanym po raz pierwszy w 1748 r. poddał krytyce francuski, monarchistyczny porządek prawny i sformułował postulat o trójpodziale władzy, który stał się inspiracją dla Konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki z 1787 r., a współcześnie stanowi podstawę porządku ustrojowego większości państw demokratycznych. Monteskiusz twierdził, że posiadanie władzy skłania do jej nadużywania i łamania praw obywatelskich. Jego zdaniem, społeczeństwo jest suwerenem i tworem pierwotnym w stosunku do państwa, dlatego powinno wyłaniać z siebie władze: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. – Warunkiem zachowania wolności politycznej obywateli jest podział władz między różne, niezależne, wzajemnie dopełniające i kontrolujące się podmioty. Stąd też wyłoniła się koncepcja mechanizmów kontroli i równowagi tzw. checks and balances, która jest wyrażona w konstytucjach wielu krajów, w tym także w obowiązującej obecnie Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. Nasz konkurs nie tyle dotyczył samych konstytucji, co sposobu w jaki dane państwo, poprzez ustrój demokratyczny, realizuje triadę Monteskiusza, a także decentralizuje władzę na rzecz samorządów terytorialnych. Chcę, aby młodzież potrafiła dokonać analizy porównawczej systemów, które obowiązują w poszczególnych państwach europejskich, myślała krytycznie. Ten poziom autorefleksji mamy obowiązek zaszczepiać wśród młodych obywateli – twierdzi dr Anna Ostrowska.
